ประวัติการศึกษา - อักษรศาสตร์บัณฑิต (เกียรตินิยม) คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- วุฒิบัตรภาษาบาลีและสันสกฤต จาก วิทยาลัยบูรพคดีศึกษาและอาฟริกาศึกษา มหาวิทยาลัยลอนดอน
- ปริญญาโท ทางภาษาบาลีและสันสกฤต คณะบูรพคดีศึกษา มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ประเทศอังกฤษ
- ปริญญาโท ทาง ภาษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยโคลัมเบีย สหรัฐอเมริกา
ประวัติการทำงาน - อดีตหัวหน้าภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- อดีตคณบดีคณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
- อดีตองคมนตรี
ศาสตราจารย์ ม.ล.จิรายุ นพวงศ์ เกิดในปี พ.ศ.๒๔๕๕ แรกเริ่มได้รับการศึกษาเบื้องต้นที่ โรงเรียนเทพศิรินทร์ จากนั้นได้ไปศึกษาต่อที่ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จบสำเร็จการศึกษาเป็นอักษรศาสตร์บัณฑิตในปี พ.ศ.๒๔๘๒ จากนั้นท่านได้สอบเข้าชิงทุน ก.พ. และถือเป็นคนไทยคนแรกที่ได้ไปศึกษาวิชาภาษาโบราณตะวันออก ณ มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์ ประเทศอังกฤษ และต่อมา ท่านก็สำเร็จการศึกษาโดยได้เกียรตินิยม อันดับ ๑ อีกด้วย และท่านยังได้รับปริญญาโท ทางภาษาศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยโคลัมเบีย ประเทศสหรัฐอเมริกา
เมื่อเข้าสู่ยุคสงครามโลกครั้งที่๒ หรือ สงครามมหาเอเชียบูรพา ม.ล.จิรายุ นพวงศ์ ก็ได้สมัครเข้าร่วมกับขบวนการเสรีไทย อีกด้วย
ในส่วนของผลงาน ศาสตราจารย์ ม.ล.จิรายุ นพวงศ์ มีบทบาทสำคัญอย่างยิ่ง ในการพัฒนาภาควิชาภาษาไทย ของคณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งจากผลงานนี้ได้ก่อกำเนิดให้มีผู้ที่รัก และรู้ภาษาไทยเกิดขึ้นอีกซึ่งถือเป็นแหล่งผลิตครูทางภาษาไทยของประเทศ ศาสตราจารย์ ม.ล.จิรายุ นพวงศ์ ได้วางพื้นฐาน และ ปรับปรุงหลักสูตรภาษาไทยให้มีความทันสมัย รวมทั้งได้ส่งเสริมสนับสนุนให้มีการศึกษาวิชาภาษาไทยไปถึงขั้นปริญญาเอก ในแง่มุมของคำศัพท์ภาษาไทย ศาสตราจารย์ ม.ล.จิรายุ นพวงศ์ ได้บัญญัติคำขึ้นใหม่ โยเน้นให้มีความกะทัดรัด ออกเสียงง่าย ได้ใจความและความหมายชัดเจน อาทิเช่น สารัตถศึกษา , กิตติมศักดิ์ , กิตติกรรมประกาศ และ พฤทธาจารย์ เป็นต้น
ศาสตราจารย์ ม.ล.จิรายุ นพวงศ์ ได้รับพระมหากรุณาธิคุณอย่างยิ่งคือ ได้เป็นพระอาจารย์ในวิชาบาลี และสันสกฤต ถวายพระอักษรแด่ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ตั้งแต่ครั้งยังทรงศึกษาที่โรงเรียนจิตรลดา และเรื่อยมาจนทรงเข้าศึกษาที่คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้มีพระมหากรุณาธิคุณ โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งให้ ศาสตราจารย์ ม.ล.จิรายุ นพวงศ์ ดำรงตำแหน่งองคมนตรี |
